Herman Damveld, 5 augustus 2023

 

De regering betaalt het Rathenau Instituut (RI) in Den Haag voor een advies over de opslag van kernafval in zoutkoepels of kleilagen. Daarover organiseert het RI de komende tijd twee bijeenkomsten. Ik heb het RI gevraagd of ik daar een inleiding zou mogen verzorgen vanwege mijn kennis van en ervaring met dit onderwerp. Maar nee, kritiek op hoe het RI stilzwijgend het regeringsbeleid volgt, mag niet aan de orde komen. Gelukkig doet het bestuur van de provincie Groningen daar niet aan mee.

 

Eefje Cuppen, directeur van het RI, voerde op 20 april 2023 het woord in een radioprogramma over de radioactieve erfenis van kernenergie en de opslag daarvan. Ze benadrukte dat “het radioactieve afval dat we hebben”, zoals medische isotopen, “voor een belangrijk deel niet met kernenergie te maken heeft.” Echter, medische isotopen hebben een korte vervaltijd van enkele dagen tot weken, terwijl het bij plutonium, dat ontstaat in een kerncentrale, gaat om 240.000 jaar. Gelukkig is de vervaltijd van medische toepassingen kort, want anders zouden mensen langdurig radioactief besmet zijn. Radioactief afval van medische toepassingen komt daarom niet in aanmerking voor eindberging.

 

De regering wil twee nieuwe kerncentrales. Dat is voor het RI een gegeven. Maar is het ethisch verantwoord om eerst kernafval te produceren met nieuwe kerncentrales en pas later te zorgen voor de definitieve opslag? Waarom valt deze ethische vraag buiten de discussie en is uitbreiding van kernenergie volgens het RI geen probleem? Typisch een geval van “wiens brood men eet, diens woord men spreekt.”

 

Het RI noemt herhaaldelijk het jaar 2130 als het moment dat geregeld moet zijn waar het kernafval moet worden opgeborgen. Als onderbouwing wordt de Nota Radioactief Afval uit 1984 aangehaald. Echter, daarin gaat het om enkele tientallen jaren tussenopslag van alle soorten radioactief afval. Het getal van 100 jaar waar de regering het steeds over heeft, wordt in de Nota Radioactief Afval vooral genoemd als het gaat om een deel van het laag- en middelradioactieve afval dat snel vervalt. Met 100 jaar wordt derhalve niet het hoogradioactieve afval bedoeld, dat volgens de Duitse overheid een miljoen jaar gevaarlijk blijft.

 

Een andere kwestie is, wanneer die termijn van enkele tientallen tot 100 jaar zou ingaan. Strikt genomen zou het volgens de Nota Radioactief Afval gaan om maximaal 100 jaar na 1984, dus in het jaar 2084, dat is 61 jaar na nu. Het RI telt daar nog eens bijna 50 jaar bij op en noemt het jaar 2130. Dat is dé manier om te doen alsof opslag in zoutkoepels niet aan de orde is. Maar als het zou gaan om enkele tientallen jaren, staan proefboringen in de zoutkoepels binnenkort voor de deur. Vanaf 1976 gaat het om de volgende zoutkoepels: Ternaard in Friesland; Pieterburen en Onstwed­de in de provincie Groningen; Schoonloo, Gassel­te-Drouwen, Hooghalen en Anloo in Drenthe. Ook hierover heeft het Rathenau Instituut het niet, en dat voorkomt onrust.

 

In Zeeland is de bovengrondse opslag van radioactief afval gevestigd bij de Centrale Organisatie Voor Radioactief Afval (COVRA). De COVRA bevindt zich buitendijks en moet in de komende 100 jaar ook volgens de Commissie voor de milieueffectrapportage rekening houden met de toenemende kans op overstromingen vanwege de klimaatverandering. Komt de COVRA onder water te staan, zodat alsnog haast gemaakt zal worden met opslag in zoutkoepels? Het RI zwijgt hierover.

 

“Opslag van kernafval in de Groninger bodem is en blijft taboe,” zei gedeputeerde Susan Top op 13 juli 2023: “Wat ons betreft kan daar geen sprake van zijn: ik kan het niet duidelijker zeggen.” De provinciebestuurder reageerde op vragen van Statenlid Dries Zwart van de Partij voor het Noorden. Zwart maakte zich namelijk zorgen over de kernafvalplannen. “Wij gaan ervan uit, dat uit en te na bekend is dat wij op geen enkele manier openstaan voor opslag van kernafval in onze provincie,’’ zei Top. En zo is het maar net!